بخش دوم: ضریح مطهر

بنابر شواهد تاریخی نصب ضریح بر مزار امام (ع) از دوره صفویه بوده و سابقه ی ضزیح قبل از این دوره نامعلومه!
از اون موقع تا حالا هم 5 تا ضریح روی مزار حضرت قرار گرفته.


ضریح اول (ضریح چوبی)

این ضریح در سال 957 ه.ق (زمان شاه طهماسب صفوی) قرار داده شد.
جنس ضریح، چوبی بود و طلا و نقره کوب بود.
در کتیبه ی دورش هم سوره "هل اتی" به خط ثلث نوشته شده بود. کتیبه ی سر درش هم که بر لوحه ای از طلا نوشته شده، تاریخ نصب اون رو نشون میده.
این ضریح به دلیل چوبی بودن فرسوده شده بود و درسال 1160 ه.ق تعویض شد!

متاسفانه از این ضریح تصویری در دست نیست!


ضریح دوم (نگین نشان)

ضریح فولادی مرصع که در سال 1160 ه.ق جایگزین ضریح چوبی شد
علت نامگذاری این ضریح به نگین نشان تزئینات زیبای این ضریح با نگینهای زمرد و یاقوت هست!



واقف این ضریح شاهرخ میرزا (نوه ی نادر شاه افشار) هست.
این ضریح تا سال 1379 شمسی در طبقه فوقانی و بر فراز سنگ مطهر قرار داشت. و بعد از اون سال (هنگام نصب ضریح پنجم) به طبقه تحتانی (داخل سرداب) منتقل شد.


ضریح سوم (فولادی)

ضریح فولادی ساده ای که سال 1238 ه.ق (زمان فتحعلی شاه قاجار) بروی ضریح دوم قرار گرفت.



این ضریح در سال 1338 شمسی با ضریح چهارم تعویض و به موزه حضرت منتقل شد.


ضریح چهارم (شیر و شکر)

ضریح "شیر و شکر" از جنس طلا و نقره بود و در سال 1338 شمسی جایگزین ضریح فولادی شد. {یعنی روی ضریح دوم نصب شد!}
این ضریح تحت نظارت استاد مرحوم ابوالحسن حافظیان و با هنرمندی استاد محمد تقی ذوفن اصفهانی ساخته شد.



این ضریح 4/05 متر طول و 3/06 متر عرض و 3/90 متر ارتفاع داشت.
قسمت بالای اون با سوره ی "یس" و "هل اتی" تزئین شده بود.
این ضریح در سال 1379 شمسی به موزه منتقل شد!


ضریح پنجم (ضریح فعلی)

گذشت حدود 40 سال از عمر ضریح چهارم، استحکام اونو کم کرده بود و همچنین انفجاری که در عاشورای حسینی سال 1373 شمسی رخ داد، ایده ی طراحی، ساخت و نصب ضریح جدید رو تقویت کرد.

طراحی این ضریح در سال 1372 توسط استاد ****** آغاز شد.
قلم زنی، خاتم کاری و زرگری ضریح توسط استاد خدادادزاده اصفهانی صورت گرفت.
و خطاطی و خوشنویسی اون رو استاد موحد به عهده داشتند.

و بالاخره بعد از 7 سال کار ساخت ضریح جدید، با کیفیت عالی و در نهایت استحکام با روکش طلا و نقره، به اتمام رسید؛
وزن: 12 تن
ابعاد: 3/73 در 4/78 متر و ارتفاع: 3/96 متر



عملیات برچیده شدن ضریح چهارم و نصب ضریح جدید، از روز 1379/21/10 بعد از مراسم غبار روبی شروع شد.
نیروهای فنی تخصصی (به طور متوسط روزی 70 نفر) طبق جدول سازمان بندی شده، طی 50 روز این پروژه رو به اتمام رسوندن و در 1379/12/16 مقارن با عید سعید قربان انتظار ها پایان یافت.
در مراسمی با حضور مقام معظم رهبری و تولیت آستان قدس رضوی بازگشایی حرم انجام شد!

(هیچوقت اون روزای انتظار، که پشت درای بسته زیارت نامه میخوندیم رو یادم نمیره!)

برخی از جلوه های هنری ضریح پنجم:

این ضریح یکی از توپس ترین جلوه های هنر اسلامی-ایرانی در دوره ی اخیر هست.
تمام نقشها و گلبرگهایی که بر روی این ضریح میبینید بار فکری و فرهنگی دارن!

به عنوان مثال، در چهار طرف اون 14 دهانه به نشانه 14 معصوم وجود داره،
همچنین گلهای آفتابگردان (به نشانه شمس الشموس)، گلهای هشت پر (به نشانه هشتمین امام)، و گلهای پنج پر (به نشانه پنج تن آل عبا) طراحی خیلی زیبایی دارن.



دور خارجی ضریح هم با سوره های مبارکه "یس" و "هل اتی" و همچنین "اسماء و صفات الهی" با خط ثلث بسیار زیبایی تزئین شده.



داخل ضریح هم تماما خاتم کاری شده.

و اما خوبه که جواب این سوالا رو بدونید:

# سوال1: با توجه به اینکه ضریح های سوم و چهارم به موزه منتقل شدن، چرا ضریح دوم همچنان بروی سنگ مطهر قرار داره؟

این ضریح وقف دائم بوده لذا هیچوقت نمیشه اونو برداشت!
به همین دلیل الان توی سرداب مقدس حضرت رضا(ع) ، روی سنگ مطهر قرار داره!

# سوال2: چرا روی بیشتر ضریحهای مطهر با سوره "هل اتی" تزئین شده؟

شان نزول این سوره زمانی بوده که حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و فرزندان مبارکشون سه روز روزه گرفتند و هرسه روز با اب افطار کردند وغذای خود را به فقرا دادند در همین موقع کل سوره انسان در شان اهل بیت گرامی نازل شد که با هل اتی هم اغاز میشه.

چون این سوره مختص اهل بیت پیامبر(ص) نازل شده برای همین این سوره را بر ضریح ائمه اطهار (ع) حک کردن.

# سوال3: طراح ضریح پنجم کدوم یک از هنرمندان نامی کشورمون هست؟!

استاد محمود فرشچیان